همه ما در زندگی روزمره با انواع هیجانات مثبت و منفی روبرو هستیم و آنها را تجربه می‌کنیم. به عنوان نمونه یک لحظه در مورد تجارب احساسی امروز خود فکر کنید، ویژگی ها و خصوصیات این تجربیات چه بودند؟
تمام تجارب احساسی و هیجانی عناصر مشترکی دارند. هیجانات غالباً با تعدادی از عوامل محیطی آمیخته هستند. خشم، لذت و غم، همگی در بیشتر مواقع پاسخی به یک مجموعه ازفاکتورها و عوامل بیرونی هستند. باجود این می‌توانیم ریشه واکنش‌های احساسی را با فرآیندهای درونی (مثلاً با قوه تخیل) مرتبط بدانیم.
به عنوان مثال ورزشکاران اغلب از قوه تصور و تخیل خود استفاده می‌کنند تا بتوانند خود را از نظر انگیزشی به حالت احساسی و هیجانی مورد علاقه خود برسانند. هیجانات با تغییر و تحولات فیزیولوژیکی همراه هستند.
برخی از تغییر و تحولات عمده عبارتند از:
۱. انبساط مردمک چشم
۲. تعریق سریع
۳. دم و بازدم سریع
۴. افزایش ضربان قلب و فشار خون
۵. بالا رفتن میزان قند خون
یکی دیگر از ویژگی‌های بارز یک تجربه هیجانی، تفکر شناختی است. هیجانات عمدتاً با فکرکردن فرد همراه هستند. نوع افکار و توانایی ما در تفکر منطقی، با نوع و درجه احساس و هیجان تغییر پیدا می‌کند و معمولاً برای توجیه تفکرات یا اعمال نامناسب خود از واکنش ها و پاسخ های به شدت احساسی استفاده می کنیم. به عنوان مثال ممکن است بگوییم” آنقدر عصبانی شده بودم که نمی توانستم درست فکر کنم”.
هیجانات با رفتارها ارتباط نزدیک دارند. با وجود این رفتارها در بین افراد متغیراند یا حتی در مورد یک فرد در شرایط مختلف تغییر می کند. برخی از رفتارهای خاص با هیجانات مختلف توام هستند. به عنوان مثال، ترس موجب واکنش فرار، خشم موجب فریاد کشیدن، و غم و ناراحتی موجب گریه می شود. نهایتاً اینکه هیجانات با احساسات درونی و فردی سر و کار دارند. خشم، لذت، عصبانیت، غم، حسادت و ترس احساساتی هستند که از نظر ما بسیار با هم تفاوت دارند و جوهره شکل‌گیری هیجانات هستند.
این احساسات از یک جزء خاص (مثلاً شادی یا غم) تشکیل شده اند که ما به آن هیجان می گوییم. در دل هر هیجان، علاقه یا بی علاقگی نسبت به عوامل بیرونی وجود دارد. ما واژه هیجان را برای بیان یک احساس قابل شناسایی برای خود فرد و خاص وی به کار می بریم. مثلاً افراد خیلی کمی هستند که بخواهند غمگین باشند یا بترسند. همه ما علاقه داریم که شاد باشیم و از زندگی لذت ببریم.
انواع هیجان:
اگر از کسی در مورد هیجان سوال کنند، می تواند هیجانات زیادی را نام ببرد به همین دلیل جای تعجب نیست اگر بگوییم محققان سعی داشتند هیجانات را به دسته های قابل کنترل تقسیم کنند. برخی از محققان یک مدل سه بعدی، شامل: لذت،میزان تحریک کنندگی و سلطه طلبی برای هیجانات در نظر گرفته اند.
ابعاد هیجانی شامل :
۱.لذت جویی:
احساس وظیفه، غرور، عطوفت، معصومیت، سپاسگزاری، آرامش‌بخشی، تمایل، سرگرمی، رقابت‌پذیری
۲. تحریک کنندگی:
فعالیت، آشگفتی، علاقه و توجه، کنجکاوی، درگیری ذهنی با یک موضوع، عدم جذابیت، تحقیر
۳. سلطه طلبی:
احساس گناه، ترس، خجالت، غضب، شک و تردید، تعارض
می باشد.
نویسنده: دکتر اعتماد هژبرالساداتی
