تحلیل SWOT برای اولین بار در سال 1950 توسط دو فارغ التحصیل مدرسه بازرگانی هاروارد به نامهای جورج آلبرت اسمیت و رولند کریستنسن مطرح شد. در آن زمان این تحلیل ضمن کسب موفقیتهای روز افزون به عنوان کسب ابزار مفید مدیریتی شناخته شد. اما شاید بیشترین موفقیت مشهود این تحلیل زمانی بدست آمد که Jack Welch از جنرال الکتریک در سال 1980 از آن برای بررسی استراتژیهای GE و افزایش بهره‌وری سازمان خود استفاده کرد.
SWOT سرواژۀ عبارات قوتها(Strengths) ، ضعفها(Weaknesses) ، فرصتها (Opportunities) و تهدیدات (Threats) است گام اول در مراحل برنامه ریزی استراتژیک تعیین رسالت، اهداف و ماموریتهای سازمان است و پس از آن می‌توان از طریق تحلیل SWOT که یکی از ابزارهای تدوین استراتژی است، برای سازمان استراتژی طراحی کرد که متناسب با محیط آن باشد. با استفاده از این تحلیل این امکان حاصل می‌شود که اولاً به تجزیه تحلیل محیط‌های داخلی و خارجی پرداخته و ثانیاً تصمیمات استراتژیکی اتخاذ نمود که قوتهای سازمان را با فرصتهای محیطی متوازن سازد.
تکنیکswotيكي از تكنيكهاي برنامه ريزي راهبردي است ،ليكن با شناخته شدن سودمندي آن از دهه 1980 ميلادي، نظريه پردازان موفق شدند تا دامنه كاربرد تكنيك هاي ياد شده را از قلمرو برنامه ريزي موسسات خصوصي به قلمرو برنامه ريزي و مديريت شهري در عرصه عمومي و برنامه هاي دولتي و همگاني تسري بخشيده و با الزامات آن منطبق سازند.مدلSWOTيكي از ابزارهاي استراتژيك تطابق نقاط قوت و ضعف درون سيستمي با فرصتها و تهديدات برون سيستمي است .از ديدگاه اين مدل يك استراتژي مناسب قوتها و فرصتها را به خداكثر و ضعف ها و تهديد را به حداقل ممكن ميرساند. تجزيه وتحليلSWOTاصطلاحي است كه براي شناسايي نقاط قوت و ضعف داخلي و فرصتها و تهديدهاي خارجي كه يك شركت ، محموعه و يا قلمرو با آن روبرو است بكارر برده ميشود.تجزيه و تحليلSWotشناسايي نظامندعواملي است كه راهبرد بايدبهترين سازگاري را با آنها داشته باشد.منطق رويكرد مذكور اين است كه راهبرد اثر بخش بايد قوتها و فرصتهاي سيستم را به حداكثر برساند ،ضعف هاو تهديدها را به حداقل برساند.اين منطق اگر درست بكار گرفته شود نتايح بسيار خوبي براي انتخاب و طراحي يك راهبرد اثربخش خواهد داشت و از جمله متدهاي كارآمد مديريت استراتژيك بشمار مي آيد كه جهت نتايح سودمند در حوضه هاي مختلف مطالعاتي ،تجزيه و تحليل ظرفيتهاي محلي و بطور كلي در راستاي نيل به اهداف مطالعات برنامه ريزي توسعه يكپارچه روستايي در ابعاد اقتصادي،اجتماعي،فرهنگي وكالبدي فضاهاي روستايي ميتواند مورد استفاده قرارر گيرد.(مولائي،زاهد،13 : 5و6)
اساساً SWOTیک برنامه ریزی استراتژیک است.روشSWOT(نقاط قوت،ضعف، فرصت ها وتهدیدهاست)نتیجه مستقیم مدل دانشکده تجاری هاروارد وبه طور ساده ابزار بررسی قوت ها و ضعف ها درون سازمانی(درون ناحیه ای) وفرصت ها وتهدیدهای محیط برون سازمانی(برون ناحیه ای)است ودر مفهوم کلی،ابزاری برای بهره برداری در مراحل مقدماتی تصمیم گیری وپیش درآمدی در امر برنامه ریزی استراتژیک در نوع کاربردی آن است .این روش در متون برنامه ریزی،به صورت های مختلف بکاربرده شده است که هریک مراحل متفاوتی رابرای این روش بیان کرده اند SWOTدر حقيقت ابزاري است كه عموما براي كنار هم قرار دادن يافته هاي تحليلي فشارهاي خارجي و قابليت هاي داخلي استفاده ميشود و تحليل قوتها، ضعف ها ،فرصتها و تهديد هاست كه مستلزم شناسايي نقاط قوت ،و ضعف ناحيه ،فرصتها و تهديدهايي است كه براساس روندهاي پيش بيني شده محيطي ارائه شده است . از اين روش براي تحليل وضعيت موجود و بررسي نقاط قوت ،ضعف ها ،فرصتها و تهديدها به منظور شناسايي مسائل استراتژيك و ارائه استراتژي مناسب در بلند مدت ، براي يك ناحيه استفاده ميشود .( ازکیا،1387 :183و 182 ).سازمانها و شرکتها معمولا برای تدوین استراتژیهای خود، از روش شناخته شده تحلیل SWOT (روش برنامه‌ریزی استراتژیک که مخفف قوت، ضعف، فرصت و تهدیدات موجود در یک پروژه است) برای ارزیابی شرایط محیطی خود و رقبایشان استفاده می‌کنند.اما جالب است بدانید این روش تنها ویژه سازمانها نیست و برای افرادی که به دنبال بهبود و رشد شغلی و فردی خود هستند نیز کاربرد دارد. اگر شما توان استفاده از استعدادهای خود را به حداکثر برسانید، احتمالا در زندگی شخصی خود موفق خواهید بود. علاوه بر این، چنانچه نقاط قابل بهبود را بشناسید و مدیریت کنید، تاثیرات منفی کمتری در کار شما خواهند داشت. سوال این است که چگونه نقاط قوت و قابل بهبود خود را شناسایی می‌کنید و تجزیه و تحلیل شما از فرصتها و تهدیدهای محیطی شما چگونه است؟ ابزار SWOT، تکنیکی قوی برای کمک به این موضوع است. علت قدرتمند بودن این ابزار این است که با کمی تفکر و تعمق به شما کمک می‌کند تا شرایط محیطی خود را بهتر تحلیل کنید.سازمانها پیوسته در حال تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی هستند از این رو لازم است جهت هرگونه تصمیم گیری و برنامه‌ریزی راهبردی در سازمان نسبت به شناخت وضع موجود از طریق بررسی عوامل محیط درونی و بیرونی اقدام شود. این وظیفه بر عهدۀ تحلیلگران محیطی است که جهت شناسایی فرصتها و تهدیدات بدقت اثر متغیرهای محیطی برتمام بخشها و ارکان سازمان اعم از نهاده‌ها و ستاده‌ها را بررسی کنندبه عبارت دیگر از طریق تحلیل محیطی است که فرصتهاد و تهدیدات محیط مشخص شده و بر آن اساس و با توجه به شناسایی ای که قبل از آن از نقاط قوت و ضعف درونی سازمان باید بدست آمده باشد هدفها را تعیین کرده و رویه‌ها و سیاستهای سازمانی را مشخص می‌کند. این امر به مدیریت یاری می‌رساند در مقابله با فرصتها و تهدیدات محیط بیرونی رویه‌ای هماهنگ و یکپارچه اتخاذ کند و به اهداف خود به نحو شایسته‌ای دست یابد. این امر بخصوص از اوایل دهۀ 80 و به دنبال فشارهای رقابتی برای بیشترسازمانها محرز گردید که برای بقا و تداوم حیاتشان می‌بایست بخشی از توان و انرژی خود را صرف شناخت محیط تجاری خود بنماید از این رو مفاهیم و تئوری های مدیریت استراتژیک شکل گرفته و عنصر شناخت وضع موجود جهت مقابله با بحرانهای پیش رو و همچنین فرموله کردن مسیر حرکت در قالب آگاهی از فرصتها و تهدیدات مطرح گردید.
آنالیز Swotمی تواند بسیار کارآمد باشد، و علاوه بر تصمیم گیری استراتژیک در بازاریابی نیز موثر باشد.
کیفیت آنالیزswotصوت گرفته بسیار وابسته به ورودیهای ماتریسswoTاست؛ لازم است در تعیین عوامل قوت و ضعف، فرصت و تهدید، از جوانب مختلف به محیط داخلی و خارجی سازمان نگریسته شود تا بتوان ورودیهای صحیحی را در ماتریسswotو یا آن چیزی که به پروفایلswotشناخته می شود داشته باشیم. تحلیلswotابزاری بسیار مفید خصوصاً برای کسب و کارهای کوچک است و در دنیا نیز بسیار از آن بهره گرفته می شود. اما برخی منتقدان اعتقاد دارند؛ در برخی موارد بیش از اندازه در شناخت محیط با استفاده از این روش ساده انگاری می شود و معتقدند تفسیر جریانات محیط داخلی و خارجی به یکی از عواملswotقدری دور از واقعیت خواهد بود. هر چند اکثر کارشناسانswotرا با تمام فرضهایش به عنوان روشی کارآمد می شناسند.
تجزیه و تحلیل swot یکی از ابزارهای راهبردي تطابق قوت و ضعف درون سازمانی با فرصتها و تهدیدهای برون سازمانی است. تجزیه و تحلیل swotتحلیلی منظم برای شناسایی این عوامل و تدوین راهبرد که بهترین تطابق بین انها را ایجاد نماید ارایه می‌هد.
از این دیدگاه این الگو یک راهبرد است که قوتها و فرصتها را به حداکثر و ضعفها و تهدیدات را به حداقل ممکن می‌رساند. برای این منظور نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدات در چهار چوب کلی SO.WO.ST.WT.پیوند داده می‌شود و گزینه راهبرد بین آنها انتخاب می‌شود.
تحلیلswot برای مدیران شرکتهای امروزی خصوصاً آنهایی که به موضوعات مدیریت استراتژیک اهمیت می دهند، واژه ی آشنایی است.
Swotابزاری کارآمد است، که به مدیران کمک می کند تا سازمان و محیط پیرامونی آن را ممیزی کنند.
Swotابزاری برای ممیزی سازمان و محیط آن است. این اولین مرحله از برنامه‌ریزی بوده و به مدیران کمک مي‌کند تا بر مسائل کلیدی تمرکز کنند. این کلمه در واقع از کنار هم قرار دادن ابتدای چهار کلمه انگلیسی قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها حاصل شده است ،برای داشتن یک آنالیز Swotموفق بایستی به موارد زیر توجه نمود. در مورد نقاط قوت و ضعف سازمان به هنگام انجام تجزیه‌وتحلیلSwotباید واقع بین بود و در برآورد قوت اغراق نکرد و ضعف‌های سازمان را نادیده نگرفت. تجزیه و تحلیلSwotباید بین وضعیت فعلی سازمانتان و وضعیتی که قرار است در آینده در آنجا قرار گیرد تمایز قائل شود. تجزیه و تحلیلswotباید کاملا مشخص و شفاف بوده و تا آنجا که امکان دارد فاقد نقاط مبهم باشد.
آنالیزSwotدر مقایسه با رقیبان سازمان صورت گیرد و نقاط ضعف و قدرت از طریق مقایسه سازمان با رقبا مشخص گردد. آنالیزSwotساده و کوتاه بوده و تاحدممکن از پیچیده کردن و آنالیز افراطی اجتناب شود. مدیریت از طریق یک آنالیزswotمناسب و با توجه به موارد ذکر شده در بالا، با بررسی‌های درونی و بیرونی سازمان به تببین استراتژیهای سازمان بر اساس امکانات واقعی درونی سازمان و نیز فرصتهای واقعی بیرونی بپردازد. در واقع این هنر برنامه‌ریز استراتژیک است که بتواند از طریق بهترین ترکیب چهار حالت موجود در آنالیزswot موفقیت سازمان را در شرایط رقابتی امروز فراهم آورد. اما باید توجه داشت که کار با مدلSwotسبب ایجاد مشکلاتی نیز ميشود که ریشه این مشکلات همان مزایای کلیدی این مدل است.
تحلیل SWOT ابزاری کارآمد برای شناسایی شرایط محیطی و توانایی های درونی سازمان است. پایه و اساس این ابزار کارآمد در مدیریت استراتژیک و همین طور بازاریابی، شناخت محیط پیرامونی سازمان است
ماهیت قوت و ضعف به درون سازمان مربوط می شود و فرصت و تهدید معمولاً محیطی است.
تعاریف نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدات:
در تحليل swot عوامل مؤثر بر شرکت يا سازمان به دو دسته عوامل بيروني يا خارجي و عوامل دروني يا داخلي تقسيم مي شود:
الف) عوامل دروني:
اين عوامل در اختيار شرکت بوده و جزء عوامل داخلي مي باشند. پس در عين حال که بر فعاليت هاي سازمان تأثير دارند سازمان نيز بر آنها تأثير دارد.هدف از بررسي محيط دروني تهيه فهرستي از نقاط قوت است که سازمان براي بدست اوردن سود بايستي از آنها بهره برداري نمايند و يا نقاط ضعفي که براي جلوگيري از ضرر يا کاهش سود بايد از آنها اجتناب نمايند.
عوامل دروني نيز همانند عوامل بيروني دو دسته مي باشند که عبارتند از:
1:قوت ها
2:ضعف ها
نقطه قوت: عبارت است از شایستگی ممتازی که بوسیله آن سازمان می‌تواند در زمینه‌هایی مانند نوع منابع مالی، تصویر مثبت ذهنی میان خریداران، روابط مثبت با تأمین‌کنندگان و مواردی از این دست نسبت به رقبا برتر باشد.
نقاط قوت اختراعات ثبت شده شرکت.
نام تجاری و برند شناخته شده.
شهرت در بین مشتریان.
مزیت در قیمت تمام شده.
دسترسی اختصاصی به منابع طبیعی.
دسترسی به شبکه های توزیع مناسب.
نیروی انسانی کارآمد و آموزش دیده مي تواند در قالب يکي از دسته هاي زير دسته بندي شود:
ظرفيت و تواناييها/ مزاياي رقابتي/انحصاري بودن/ منابع، دارايي، کارکنان/ تجربيات، دانش، داده ها/ ذخاير مالي و درآمدهاي احتمالي/منطقه بازار يابي، توزيع و شناخته شدن/جنبه هاي نواوري/محل جغرافيايي/قيمت و کيفيت/اعتبارات و صلاحيت ها/فرايندها و سيستم ها/ فناوري اطلاعات و ارتباطات/فرهنگي، رفتاري، نگرشي/حمايت مديران
نقاط ضعف: نوع محددیت یا کمبود در منابع، مهارتها و امکانات و توانایی‌هایی است که بطور محسوس مانع عملکرد اثر بخش سازمان بشود. عملکرد مدیریت نیز در تشدید نقاط ضعف موثر است.
عدم پشتیبانی و حفاظت از اختراعات.
نام تجاری و برند ضعیف.
ناشناخته بودن در بین مشتریان.
ساختار پر هزینه در شرکت.
عدم دسترسی به منایع.
عدم دسترسی به شبکه های توزیع.
نیروی انسانی ناکارآمد.
نکته ی حائز اهمیت در اینجا امکان تبدیل شدن ضعفها و قوت ها به یکدیگر در شرایط گوناگون است. برای مثال ظرفیت تولید بالا می تواند یک مزیت و قوت برای شرکت محسوب شود اما همین ظرفیت بالا در شرایط رکود و تغییرات تکنولوژیکی می تواند باعث کاهش چابکی شرکت گردد و به آن لطمه وارد کند.
نقاط ضعف مي تواند در قالب يکي از دسته هاي زير دسته بندي گردد:
کمبود ظرفيت و توانايي ها/ کمبود قدرت رقابت/ شهرت، حضور در ميدان/مباحث مالي/آسيب پذيري دانش/ مقياس و محدوديت زماني/جريان نقدينگي و مصرف آن/ دوام و ايستادگي/تأثير روي فعاليت هاي اصلي/قابليت اطمينان داده ها/قابليت پيش بيني برنامه ها/ روحيه، تعهد و رهبري/اعتبارات/فرآيندها و سيستم ها/عدم حمايت مديران
ب)عوامل بيروني:
اين عوامل خارجي از سازمان بوده است و بر فعاليت هاي سازمان تاثير دارند اما در اختيار سازمان نبوده و سازمان هيچ گونه تاثيري بر آنها ندارد.هدف از بررسي محيط خارجي تهيه فهرستي محدود از فرصت هايي که ميتواندبه يک سازمان سود رسانده يا تهديداتي که بايد از آنها اجتباب شود. عوامل بيروني خود به دو گونه ميباشد:
1:فرصت
2:تهدید
فرصت: عبارت است از یک موفقیت مطلوب عمده در محیط خارجی سازمان مانند شناخت بخشی از بازار که پیش از این فراموش شده بود. تغییر در وضعیت رقابت یا قوانین و بهبود در روابط با خریداران و فروشندگان
نیاز برطرف نشده مشتری.
ظهور تکنولوژی های جدید.
کم شدن محدودیت های قانونی.
حذف موانع تجارت جهانی.
فرصت ها را مي تواند در قالب يکي از دسته دهاي زير دسته بندي گردد:
توسعه بازار/ آسيب پذيري رقبا/ روندهاي صنعت با شيوه زندگي/توسعه تکنولوژي/- اعتبار جهاني/- بازارهاي جدي- صادرات و واردات/ انحصاري شدن جديد/قراردادهاي بزرگ/ توسعه کسب و کار و محصول/ اطلاعات و تحقيق/- شراکت ها و نمايندگي- تأثيرات فصلي، آب و هوا و غيره/ وضعيت اقتصادي
تهدید: یک تهدید موفقیت نامطلوبی در محیط خارجی سازمان است مانند قدرت چانه زنی خریداران یا تامین‌کنندگان کلیدی، تغییرات عمده و ناگهانی تکنولوژی و مواردی از این است که می‌توانند تهدید عمده‌ای در راه موفقیت سازمان باشند. تغییر در سلیقه ی مشتری که باعث فاصله گرفتن او از محصولات ما می شود.
ظهور محصولات جایگزین پر قدرت.
افزایش محدودیت های تجاری.
تهديدها مي تواند در قالب يکي از دسته هاي زير دسته بندي گردد:
– اثرات سياسي/ اثرات محيطي/ اثرات قانوني/ توسعه فناوري اطلاعات/ اهداف و مقاصد رقبا/- تقاضاي بازار/تکنولوژ محصولات، خدمات و ايده هاي جديد/قراردادهاي حياتي/ شرکاي تجاري/- مواجه با موانع و تهديدهاي برطرف نشده/اقتصاد داخل و خارج/ تأثيرات فصلي، آب و هوا و مد
برای توسعه ی این استراتژیها، یعنی همان استراتژیهایی که باعث هماهنگی قوت های درون سازمانی با فرصتهای محیط خارجی است، می توان از ماتریس SWOT بهره برد.
ماتریس SWOT می تواند ابزاری توانمند در شناسایی و اتخاذ استراتژیهای مناسب در انواع کسب و کارها باشد. این متد (روش) در صورت شناخت دقیق و به کارگیری صحیح برای کسب و کارهای کوچک و متوسط بسیار کارآمد خواهد بود.
ها و ابتکارات متناسب با محیط تجاری- بازرگانی کلیدی در راستای فرآیند جابجایی مسافران، توسعۀ سرویسها خدمات جدید و تخصیص منابع خود به اهداف خاص و برجسته تجاری پرداخت و توانست به این وسیله به موفقیت فرد بیافزاید
قواعد حاکم بر ماتریس تحلیلی SWOT :
– چگونه می‌توان با بهره‌گیری از نقاط قوت حداکثر بهره‌برداری را از فرصتها انجام داد (SO)
– چگونه با استفاده از نقاط قوت می‌توان اثر تهدیدات را حذف کرد یا کاهش داد (ST)
– چگونه باید با بهره‌گیری از فرصتها نقاط ضعف را تبدیل به نقطه قوت کرد یا از شدت نقاط ضعف کاست (WO)
– چگونه باید با کاهش دادن نقاط ضعف تاثیر تهدیدات را کاهش داد یا تاثیرشان را حذف نمود. (WT)
به طور خلاصه می‌توان گفت هدف از تحلیل و بررسی فرصتها و تهدیدات محیط خارجی ارزیابی این مسئله است که یک شرکت می‌تواند فرصتها را به دست آورد و از تهدیدات اجتناب کند. بویژه زمانی که با یک محیط خارجی غیر قابل کنترل در زمان کنونی روبرو است
مراحل انجام آنالیز SWOT :
1- تشکیل جلسۀ تجزیه تحلیل SWOT
2- توصیح اجمالی هدف جلسه و مراحل انجام کار
3- استفاده از روش طوفان ذهنی برای شناسایی نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدات
4- اولویت‌بندی عوامل داخلی و خارجی
5- تشکیل ماتریسSWOT و وارد کردن عوامل انتخاب شده به آن با توجه به اولویت بندی
6- مقایسه عوامل داخلی و خارجی با یکدیگر و تعیین استراتژیهای SO، WO، ST ، WT
7- تعیین اقدامات مورد نیاز بری انجام استراتژیهای تعیین شده
8- انجام اقدامات و بررسی نتایج آنها
9- بروزرسانی ماتریس SWOT در فواصل زمانی مناسب
نمایش ماتریس‌های مورد استفاده در روش تحلیل SWOT :
چگونگی تجزیه و تحلیل S.W.O.T برای فرموله‌کردن راهبردها
پس از جمع‌آوری اطلاعات در ارتباط با چهار عامل (نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصتها و تهدیدات) از این اطلاعات جهت بدست آوردن راهبردها طی مراحل زیر استفاده می‌شود:
مرحله اول: ارزیابی محیط اطراف- یک مربی فوتبال را در نظر بگیرید قبل از شروع بازی، مربی استراتژیهایی را برای راهبری تیم خود تدوین کرده است اما هنگامی که بازی شروع می‌شود او مجبور است که با توجه به روند بازی و شرایط بازیکنان تغییراتی را در راهبردهای خود بدهد.
مرحله دوم: تعیین نقاط قوت و نقاط ضعف یا فرصتها و تهدیدات
مرحله سوم: عوامل فوق را دوبدو با یکدیگر به منظور تعیین راهبردها در نظر بگیرید به شرح زیر:
– راهبردهای So (نقاط قوت و فرصتها باید با یکدیگر درنظر گرفته شود
– راهبردهای ST (نقاط قوت و تهدیدات با یکدیگر درنظر گرفته شود
– راهبردهای WO (نقاط ضعف و فرصتها با یکدیگر درنظر گرفته شود
– راهبردهای WT (نقاط ضعف و تهدیدات با یکدیگر در نظر گرفته شود
مرحله چهارم- ارزیابی استراتژیهای مختلف: در انتهای مرحله منظور کردن دو بدوی عوامل جهت تعیین استراتژیها، تعداد زیادی راهبرد تدوین می‌شود. در این مرحله این راهبردها را مورد بررسی و بازبینی قرار داده تا آن مواردی را که با اهداف سازمان تطابق بیشتری دارند انتخاب شوند.
مرحله پنجم- انتخاب استراتژیهای مطلوب: در این مرحله یک لیست طولانی از راهبردها در اختیار است. تعداد زیادی راهبرد برای اجرا عملی نیست بنابراین ضروری است که این لیست را در جلسات بحث و تبادل نظر به لیست کوتاهتری از استراتژیها که قابل اجراء باشند تبدیل کنیم.
تجزيه و تحليل SWOT:
” تجزيه و تحليل SWOT يکي از ابزارهاي استراتژيک تطابق قوت و ضعف درون سازماني با فرصت ها وتهديدهاي برون سازماني است. تجزيه و تحليل SWOT تحليلي منظم براي شناسايي اين عوامل و تدوين استراتژي که بهترين تطابق بين آنها را ايجاد نمايد ارائه مي نمايد. از اين ديدگاه اين الگو يک استراتژي است که قوت ها و فرصت ها را بهحداکثر و ضعف ها و تهديدات را به حداقل ممکن مي رساند. براي اين منظور نقاط قوت و ضعف و فرصت ها و تهديدات درچهارچوب کلي SO.WO.ST.WT. پيوند داده مي شود و گزينه استراتژي بين آنها انتخاب مي شود.” در اين تحليل هميشه چهار استراتژي پيشنهاد مي شود هدف از:
استراتژی های SO:
در قالب این استراتژی ها سازمان با استفاده از نقاط قوت داخلی میکوشد از فرصت های خارجی بهره برداری نماید و با بهره گیری از نقاط قوت، فرصت ها را به حداکثر برساند. معمولا سازمان ها برای رسیدن به چنین موقعیتی از استراتژی های WO،ST و WT استفاده می کنند تا بدان جا برسند که بتوانند از استراتژی های SO استفاده نمایند. به عنوان مثال استفاده شرکت بنز از توانمندی های تکنولوژیکی و وجه مناسب برای ورود و افزایش سهم در بازار خودروهای لوکس.
استراتژی های WO:
هدف از این استراتژی ها این است که سازمان با بهره برداری از فرصت های موجود در محیط داخل بکوشد نقاط ضعف داخلی را بهبود ببخشد. در این حالت سازمان به دلیل داشتن ضعف داخلی نمیتواند از این فرصت های بدست آمده بهره برداری نماید. لذا لازم استراتژی های نظیر استفاده از تکنولوژی های جدید و غیره بکارگرفته شود تا با از بین بردن نقاط ضعف از فرصت ها استفاده مناسب گردد.
استراتژی های ST:
شرکت ها با اجرای این استراتژی ها می کوشند با استفاده از نقاط قوت خود اثرات ناشی از تهدیدات موجود را کاهش داده یا آنها را از بین ببرند.
استراتژی های WT:
سازمان هایی که این استراتژی را بکار می گیرند حالت تدافعی به خود می گیرند و هدف از این استراتژی کم کردن نقاط ضعف داخلی و پرهیز از تهدیدات ناشی از محیط خارجی است. در واقع چنین سازمانی می کوشد برای حفظ بقای خود از فعالیت های خود بکاهد (استراتژی های کاهش یا واگذاری) در شرکت های دیگر ادغام شود، اعلام ورشکستگی کند و یا سرانجام منحل شود.
چه هنگامي تجزيه و تحليل S.W.O.T صورت مي پذيرد؟
بطور كلي تجزيه و تحليل S.W.O.T در هنگام برنامه‌ريزي راهبردي و يا هنگام بودجه‌ريزي تجاري در سازمان معمولاً در انتهاي سال مالي صورت مي‌پذيرد. اما بايد توجه داشت كه تجزيه و تحليل S.W.O.T منحصر به پايان سال مالي نيست و بايد هر كجا و هر زمان كه عدم انطباق با اهداف وجود داشته باشد و يا هنگامي كه استراتژي جديدي مدنظر است انجام بگيرد؟
چه كسي تجزيه و تحليل S.W.O.T را انجام مي‌دهد؟
در اغلب اوقات، رهبران سازمان اين تجزيه و تحليل را انجام مي‌‌دهند. گرچه اين اقدام نبايد منحصر به گروه خاصي در سازمان باشد. در واقع هر كسي كه علاقه‌مند بوده و آموزشهاي كافي را ديده باشد ميتواند اين تجزيه و تحليل را انجام دهد.
براي تجزيه و تحليل S.W.O.T چه نيازهايي وجود دارد؟
جمع‌آوري اطلاعات يكي از مهمترين قسمت‌هاي تجزيه و تحليل است، بنابراين جمع‌آوري اطلاعات مهمترين نقش را در اين تجزيه و تحليل ايفاء مي‌كند.
هر راه‌حلي كه از اين طريق درنظر گرفته شود قابل اطمينان‌تر و واقعي‌تر خواهد بود.
چگونه مي‌توان تجزيه و تحليل S.W.O.T را انجام داد؟
جمع‌آوري اطلاعات مرحله اول كار است. اين كار بايد يك تا 3 ماه قبل از تجزيه و تحليل صورت پذيرد. به محض اينكه جمع‌آوري اطلاعات صورت پذيرفت اين اطلاعات به چهار گروه مربوط به عوامل دسته‌بندي ميشود. اينكار ميتواند توسط يك نفر و يا يك گروه صورت پذيرد.
مزايا و محدوديتها استفاده از روش تجزيه و تحليل S.W.O.T
در استفاده از روش تجزيه و تحليل S.W.O.T براي برنامه‌ريزي راهبردي مزايا و محدوديتهايي وجود دارد كه در زير به شرح آنها پرداخته ميشود:
مزايا: داده‌هاي واقعي به منظور درك محيط خارجي و توانمندي‌هاي داخلي قابل دسترس هستند.
اين امكان وجود دارد تا تهديدات و فرصتهاي خارجي ارزيابي شوند.
يك ارزيابي واقعي از نقاط قوت و نقاط ضعف در مقايسه با رقبا پديد مي‌آيد.
ابعاد جديدي از موقعيت رقابتي به وجود مي‌آيد.
محدوديتها: يكي از محدوديتها صرف زمان است.
داده‌هاي جمع‌آوري شده ممكن است بهنگام نباشند.
اختلاف نظر در درك فرايند S.W.O.T ممكن است وجود داشته باشد.
اعمال سليقه و نظر شخصي به جاي استفاده از اطلاعات واقعي نيز ممكن است به وجود بيآيد.
کمّی تحلیل SWOT::
روش کمی تحلیلSWOT داده‌های جزئی تری را برای تحلیل SWOT فراهم می‌آورد این روش خود را با روش تصمیم گیری MADM انطباق داده است که از طرحهای چند لایه برای ساده سازی مسایل پیچیده استفاده می‌کند و براین اساس قادر است تحلیل SWOT را بطور همزمان بر روی چند سازمان به اجرا در آورد . وقتی فرآیندهای برنامه ریزی به وسیلۀ معیارهای متعد پیچیده می‌شوند این ممکن است به این دلیل باشد که از SWOT به درستی استفاده نشده استپ او بیانگر این است که یک لیست نامشخص، کیفی و ناکامل از فاکتورهای تاثیر گذار محیط داخلی و خارجی در سازمان بکار رفته است.
از روشهای که تحلیلSWOT را بکار می‌برند می توان ماتریس ارزیابی فاکتورهای خارجیEFEو ماتریس ارزیابی فاکتورهای داخلیIFE و ماتریس طرح رقابتیCPM را نام برد.
اما کمبودهای زیر در همه آنها غیر قابل اجتناب است:
1- رتبه بندی فاکتورهای اصلی بصورت عینی انجام می‌گیرد. بنابراین در رتبه بندی داده‌های کمی مانند حجم تجارت با شکل مواجه می‌شوند.
2- در رتبه بندی عینی داده‌ها گروه ارزیابان داده‌ها را بدون تست کردن رتبه‌بندی می‌کنند و این ممکن است موجب عدم یکپارچکی میان داده‌ها گردد.
برای رفع این مشکلات کار تیلا و همکارانش و همچنین استوارت و همکارانش فرآیند تحلیل سلسله مراتبیAHP را با تحلیلSWOT ترکیب کردند وی یک روش ترکیبی جدید برای بهبود آنالیز محیط در روشSWOT بوجود آوردند. همچنین در بعضی از موارد مشاهده شده که تحلیلSWOT را براساس ماتریس استراتژیGSM نیزتوسعه داده‌اند
ترکیب تحلیل SWOT با کارت امیتازات متوازن BSC
یکپارچه سازی ماتریسSWOT امیتازات متوازن BSC منجر به پدیدار شدن یک سیستم مدیریت استراتژیک یکپارچه و کل نگر می‌شود. ماتریسSWOT به وضوح فاکتورهای موفقیتی را که می‌تواند در راستای تبیین و شناسایی کارت امیتازات متوازن مورد استفاده و کاربرد است تعیین کند برای این اساس یک رویکرد ساختاری برای تدوین، تنظیم و پی‌ریزی و فرصتها و تهدیداتی را که در معرض مواجهه با آنهاست همانند همۀ رقبا به خوبی شناسایی کند. با برقراری ارتباط میان تحلیلSWOT و BSC یک سازمان می‌تواند میان نقاط قوت خود علیه نقاط ضعف رقبای خود توازن برقرار کند. و جهت استفاده مطلوب و بهینه از فرصتهای بازار تلاش نماید.
همچنین می‌توان تحلیلSWOT و BSC را با روش گسترش کیفیتQFD نیز ترکیب کرد ترکیبBSC ، تحلیلSWOT و QFD یک موقعیت برنامه‌ریزی شده برای مدیریت بوجود می‌آورد تا استراتژیها را به عمل تبدیل کند (دکو 1998). این 3 روش مجزا با یکدیگر ترکیب می شوند تا یک ابزار مفید برای فرآیندهای استراتژیک سازمان پدید آوردند. .QFD هم برای سازمانهای انتفاعی و هم برای سازمانهای غیرانتفاعی در راستای توسعۀ طرحهای کل نگرانۀ استراتژیک کاربرد دارد. در این فرآیند ترکیبی،QFD می‌تواند در تشخیص و الویت دادن به ضعف‌های سازمانی که باید زودتر مورد رسیدگی و ترمیم قرار گیرند و همچنین در ارتقای عملکرد کیفی سازمان موثر واقع شود در حقیقت QFD در شناخت اهمیت و اولویت فعالیتهای که سازمان باید در راستای تامین رضایت مشتری صورت دهد ما را یاری می‌کند. البته کاملا واضح و مشخص است که سازمانهایی در این راه موفق تر خواهند بود که از اطلاعات به روز ، دقیق و کارآمدتری برخوردار باشند.
کار برد تحلیلSWOT در سطح کشورها:
در حقیقت تحلیل SWOT در شناسایی و تشخیص روابط موجود محیطی و توسعه مسیرهای مناسب می‌تواند به کشورها نیز مانند سازمانها کمک کند. با استفاده از این تحلیل می‌توان قوتها، ضعفها، فرصتها و تهدیداتی را که یک کشور با آنها مواجه است شناسایی کرد و از مزایای رقابتی یک کشور نسبت به سایر کشورها آگاهی یافت. در تحلیل که با استفاده از روش تحلیل SWOT در کشور ونزوئلا انجام شد به روشنی آشکار شد در این کشور نقاط ضعف و تهدید قوتها و فرصتها را تحت الشعاع قرار داده‌اند و عدم کارآفرینی و کنترل شدید دولتی بر بازرگانی از بروز فرصتها و همچنین قوتهای درونی جلوگیری به عمل آورده است.
از SWOT به صورت گسترده‌ای در تعدادی از اقتصادهای توسعه یافته و در حال توسعه در مواردی مانند موارد زیر استفاده شده است کمک به اتخاذ تصمیمات حوزۀ تجارت و بازرگانی، کمک به تعیین مکان ساخت شرکتهای تولیدی در چین، بررسی استراتژیهای نفوذ و ترغیب و تشویق صادرات در چین و بریتانیا، توسعۀ اقتصاد منطقه‌ای در استرالیا، انتخاب شیوۀ عملکرد شرکتهای کوچک در اسکاتلند. همچنین در سطح کشورها از این تحلیل جهت تحلیل پروژه‌های وسیع منطقه‌ای مانند سیستم‌های حمل و نقل و ترابری در هند و تحلیل پروژه‌های مناسب کارآفرین در ژاپن استفاده شده به طور خلاصه از این روش تحلیل می‌توان برای ارزیابی سطح رقابتی کشور، ریسک اقتصادی فعالیتهای مختلف و شناسایی فرصتها و مزایای رقابتی یک کشور استفاده کرد.
به عنوان مثالی دیگر از کاربرد SWOT در سطح کلان می‌توان به استفاده از آن در شرکت عظیم خطوط هواپیمایی چین اشاره کرد این شرکت دارای بزرگترین خطوط جهانی حمل و نقل است و در زمینه کیفیت نیز از شهرت جهانی بالایی برخوردار است از این رو با آشفتگی‌های ناشی از عملکرد ضعیف و مدیریت سطح پایین در سطح بسیار ناچیز در این سازمان می‌توان برخورد کرد. این سازمان جهت تعیین بهترین سطح عملکرد و شناسایی عوامل متناسب موفقیت و شناسایی شرایط بحرانی محیطی ممکن از تحلیل SWOT استفاده برد. و در این راستا موفق شده محرکهای کلیدی تامین رضایت مشتریان را شناسایی کرده و به سوی اعمال نوآوری
نتیجه گیری :
تحلیلSWOT در فرآیند تشکیل استراتژی جزء بسیار مهم محسوب می‌شود. تحلیل فرصتها و تهدیدات خارجی اساساً برای ارزیابی این امر به کار می‌رود که بررسی کنیم آیا سازمان می‌تواند از فرصتها استفاده کرده و تهدیدات را به حداقل برساند و همچنین این تجزیه و تحلیل نقاط ضعف برای بررسی عملکرد داخلی شرکتها (مانند روندهای کاری اثر بخش و تحقیق و توسعه) حائز اهمیت است. همچنین ما قادریم این روش تحلیل را به همراه سایر ابزارهای استراتژیک مانند QFD و BSC نیز بکار ببربیم. در نتیجه تحلیل SWOT قادر است به سازمانها و حتی به کشورها کمک کند وضعیت کلی خود را نسبت به سایر رقبا و در مورد کشورها نسبت به سایر کشورها مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد.
فرایند تجزیه و تحلیلS.W.O.T روش کارآمدی جهت برنامه‌ریزی راهبردی در سازمانها است. هنگامیکه از این روش برای برنامه‌ریزی راهبردی استفاده می‌شود باید تلاش کرد تا اطلاعات واقعی در رابطه با چهار عامل تعیین کننده جمع‌آوری شده و از این اطلاعات واقعی بدرستی و بدون اعمال نظر شخصی استفاده شود تا از مزایای این روش بهتر استفاده و از محدودیتهای آن حتی‌الامکان جلوگیری شود.
نتیجه گیری از آنالیز SWOT:
نقاط ضعف می بایست تحت کنترل بوده تا تبدیل به نقاط قوت شوند.
سعی کنید نقاط قوت خود را با فرصت های بیرونی همسو نمایید.
تهدید ها می بایست تبدیل به فرصت ها شوند.
منابع:
1- -احمدی، دکتر پرویز – اصفری، محمد.غلامعلی زاده، ابوذر. مطالعۀ تطبیقی بررسی محیط به منظور تدوین استراتژی شرکتهای خودرو سازی.
2- -پیرس و رابینسون. برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک. ترجمۀ خلیلی شورینی،دکتر سهراب. انتشارات یادواره کتب. چاپ پنجم صفحات 307-309
3-عضو هیات رییسه کمیته تخصصی توسعه-انجمن مدیریت منابع انسانی ایران (azaminejad@gmail.com)
4-دستنامه برنامه ریزی استراتژیک نوشته دکتر اعرابی نگرشی به روش تحلیلی SWOT
5-عبدالرضا امانی دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی .بهار 1389
3- Chang، Hsu- His- Huang، Wen-chin. Application of a quantification SWOT analytical method .(2005)
4- Ip،Y.K. koo ،L.C. A hybrid of balanced scorecard, SWOT analysis and quality function deployment. BSQ strategic formulation framework
5- Lee،S. F. Building balanced scorecard with SWOT analysis, and implementing“Sun TZu’s The Art of Business Management Strategies” on QFD methology.
6- Carolina Duarte, Lawrence P. E t tkin, Marilyn M. Helms, and Michael s.Anderson. The challenge of VeneZuelA: A SWOT Analysis.(2006)
7- Ahmed، A. M. Zairi، M Almarri، K. S. SWOT analysis for Air china per for mance and its experience with quality
